توجه مفرط به اقتصاد و سیاست خارجی ، آنگونه که در دهه‌های قبل نیز استمرار داشته، موجب شده مسئله محیط زیست و نقش مهم آن در توسعه پایدار تقریبا نادیده گرفته شود.ایران به لحاظ اقلیمی و جغرافیایی در وضعیتی قرار گرفته که به آن کشوری خشک و نیمه خشک می‌گویند. از یکسو کمبود آب و از سوی دیگر مشکلات زیست محیطی همچون ریزگردها و آلودگی هوا ایران را احاطه کرده و اینطور به نظر می‌رسد که تناسب حساسیت‌های مدیریتی و دولتی به این موضوع در مقایسه با حجم مشکلاتی که از ناحیه برای مردم ایجاد می‌شود، در موازانه نیست. اخبار منتشر شده از فرونشست‌ها که به تناوب در حال تکرار است نشان می‌دهد ایران در آینده نزدیک نیازمند تغییر و جابجایی ساکنان بخش‌هایی است که تحت تاثیر این پدیده‌ها قرار گرفته‌اند. یکی از بحران‌های مهم که مرتبط با آب است، از پیچیده‌ترین مباحث اجتماعی و سیاسی در آینده خواهد بود. چالش‌های ایران در قبال کمبود آب در مواجهه با افغانستان و ترکیه در حالی مطرح می‌شود که الگوی مصرف چه در بخش‌های خانگی و چه کشاورزی مورد نظر و تدقیق نیست. ما در ایران دارای اضافه برداشت از آب جاری و زیر زمینی هستیم. در شرایط حاضر بیشتر از ۱۵۰ میلیارد متر مکعب بیش از ظرفیت آب‌های زیرزمینی برداشت کردیم. از همین زاویه در برخی موارد این برداشت از آب‌های زیرزمینی خاصیت اکولوژیکی زمین را از بین برده و زمین دچار فروچاله و فرونشست شده است. این حجم از آب مورد استفاده در بخش‌های مختلف سهم طبیعت از این عنصر حیاتی را کاهش می‌دهد. پیوست همین موضوعات تالاب‌های متعددی رو به خشکی رفته‌اند.
بر اساس گفته کارشناسان این حوزه در حال حاضر هشتاد میلیارد متر مکعب آب به بخش کشاورزی داده می‌شود.
البته ممکن است آب تحویلی بخش کشاورزی از این رقم کمتر باشد اما به هر حال اگر بخواهیم اقدامی با بالاترین اثرگذاری داشته باشیم، باید به این بخش توجه کنیم. با اصلاح الگوی کشت و در نظر گرفتن آب مجازی و افزایش راندمان آب در بخش کشاورزی می‌توان به این وضعیت سامان داد.
البته موضوعات زیست محیطی از چنان گستره‌ای برخوردارند که با پیوستگی به یکدیگر تبدیل به انبوهی از مشکلات شده‌اند. بنابراین نمی‌توان بدون برنامه و صرفا با توجه به یک بخش، مشکلات زیست محیطی را کاهش داد.
گرچه سازمان محیط زیست و منابع طبیعی در این زمینه فعال هستند اما کارکردهای این سازمان‌ها آنگونه که در دهه‌های گذشته نمایان بوده، بیشتر به حوزه‌های نمادین و پر بازخورد خلاصه شده، در حالیکه معضلات متعدد در این بخش نیازمند کارهای زیربنایی و اطلاع‌رسانی منسجم است.
از این رو تشکیل یک مجموعه متشکل از نمایندگان، مسئولان دولتی و قوه قضائیه می‌تواند مثمرثمر باشد. این مجموعه می‌تواند با ایجاد فضای نظارتی، پژوهشی و قانونگذاری راه جدیدی برای توجه بیشتر به محیط زیست باز کند. بدون تردید دولت چهاردهم که با شعار توسعه به میدان اجرا آمده می‌تواند بنیان‌های تشکیل یک مجموعه منسجم در این حوزه را پایه‌گذاری کند.
مرتضی برکاته- روزنامه‌نگار
