در همین حال کابینه چهاردهم در حالی شکل میگیرد که بحرانهای منطقهای و تلاش اسرائیل برای تنشزایی به رغم غیرقابل پیشیینی بودن برای دولت به عنوان یک مانع اولیه ظاهر شده است. روز جمعه محمدرضا عارف در پاسخ به رسانهها درباره معرفی کابینه در روز یکشنبه پاسخ منفی داد. بعد از این اظهارات معلوم شد تعویقی در معرفی کابینه رخ داده است.احتمالا این تاخیر در وعده اولیه از سوی دولت نیز بیارتباط با موضوع ترور در تهران و واکنشهای ایران در قبال این اقدام تروریستی نیست. اگر بافت سیاسی – اقتصادی سخنان پزشکیان در زمان انتخابات و بعد از آن را به طور خلاصه بررسی کنیم، او در مواجهه با مشکلات سه ضلعی مطالبات مهم را با دریافت از افکارعمومی مورد تاکید قرار داده است. این سه ضلعی که گشایش در سیاست خارجی را، از سویی نظم و انضباط مالی و برنامههای بالادستی در حوزه اقتصادی و در ضلع سوم ترمیم شکافهای موجود در جامعه و حل اختلافات جناحی را در بر میگیرد، بدون شک مهمترین خاستگاهی است که کابینه دولت چهاردهم باید همت خود را معطوف به آنها کند. اما موانع موجود بر سر راه پزشکیان در هر یک از سه ضلع چیست؟
موانع مهم در سیاست خارجی دولت
نخستین موضوعی که رسانههای خارجی بعد از آمدن پزشکیان به قدرت سیاسی مورد توجه قرار دادند، نیمنگاه پزشکیان به اقتصاد از مسیر گشایشها در دیپلماسی و رفع تحریمها بود. این رسانهها با گمان و تردید بر این عقیده بودند که دیپلماسی، آنگونه که محمدجواد ظریف، معمار برجام، دولت چهاردهم را در مسیر رقابتها همراهی کرده، اولویت مهمی است که باید مورد انتظار باشد، اما موانع زیادی در این راه وجود دارد. حضور تندروها در مراکز قدرت، منافع اقتصادی دوستداران انزوا و تحریم و رقابت سیاسی در حوزه مذارکرات خارجی عواملی هستند که از چشم رسانههای داخلی و خارجی دور نمانده است. اما بعد از ترور شهید هنیه در ایران، کورسوهای امید برای بهبود شرایط در سیاست خارجی کمرنگتر شده و نتانیاهو با درک این موضع دولت میانهرو در ایران، قصد دارد روزنهها مسدود کند. یکی از دلایل مهم در انتخاب محل ترور هنیه باید امنیتیسازی راه دولت پزشکیان دانست. ار این رو فعلا با وجود التهاباتی که در منطقه ایجاد شده و قصد نتانیاهو برای کشدار کردن تنشها تا انتخابات آمریکا نمیتوان دورنمای روشن و شفافی برای اظهارنظر قطعی تصور کرد و همه چیز به آینده موکول خواهد شد. چه بسا تا مشخص شدن رئیسجمهور بعدی ایالات متحده، دست پزشکیان برای بهبود اقتصادی از راه دیپلماسی برای مذاکرات رفع تحریم بسته بماند.
جهتگیری سازمان برنامه و وزارت اقتصاد
دومین مسیر مهم در این سه ضلعی مطالبه و وعده را باید جهتگیری کابینه در سازمان برنامه و بودجه و وزارت اقتصاد پیگیری کرد، جایی که رد پای مسئله کسری بودجه و خلق نقدینگی و تورم را میتوان در آن یافت. آخرین آمار منتشر شده از شاخص قیمت مصرفکننده در ایران تا خردادماه نشان میدهد که در ظرف زمانی ۱۳ سال از دهه ۹۰ تاکنون قیمتها ۲۳ برابر شده و در همین مدت قیمت اقلام خوراکی ۴۱ برابر و اقلام غیرخوراکی حدود ۱۸ برابر افزایش یافته است. کارشناسان اقتصادی در همین حین کاهش ضریب جینی اعلام شده از سوی دولت سیزدهم را مورد تردید قرار دادهاند و گفتهاند که این ارقام نشانه مثبتی در اقتصاد نیست، چرا که طبقه متوسط در حال حذف کامل است. اقتصاددانان معتقدند کاهش کسری بودجه و کنترل نقدینگی برای نجات طبقه متوسط و حفظ سطح عمومی قیمتها میتواند راهگشا باشد. اما این مقوله به عنوان یک معضل چندوجهی در تار و پود تصمیمهای کلان دولت تنیده شده، جایی که از یکسو به سیاست خارجی وابسته خواهد بود و از سوی دیگر به سطح امید مردم برای سرمایهگذاری و مشارکت در فعالیتهای مولد مرتبط است. هر دو مولفه با عوامل کلان اقتصادی و سیاسی گره خوردهاند و دست دولت را از این منظر میبندند که برای پرهیز از جراحی و شوکدرمانی نیازمند بستن بودجه انقباضی و کاهش شدید هزینههای جاری و عمرانی خواهد بود. با توجه به هدفگذاریها در بودجه ۱۴۰۳ و برنامه هفتم، دولت با بنبست تغییر در ردیفها و اعمال سیاستهای راهگشا مواجه میشود که ارتباط مستقیمی با کابینه اقتصادی و فرمولهای نجات بخش آنها خواهد داشت. البته به این مسائل در کنار ناترازیهای مالی باید به ناترازیهای انرژی و سرمایهگذاریهای مورد نیاز در این بخش نیز اشاره کرد که دولت را در شرایط فعلی با انباشت مصائب در حوزه انرژی رو به رو خواهد کرد.
کاهش شکافهای اقتصادی و اجتماعی
سومین ضلع ایجاد موازنه در این سه ضلعی را باید در شکافهای اجتماعی مورد بررسی قرار داد. دولت پزشکیان بعد از یک دوره سه ساله از مشکلات اجتماعی، کاهش مشارکت سیاسی و همچنین زیر منگنه قرار گرفتن طبقات مختلف اجتماعی، هم در حوزه سیاسی، هم اقتصادی و اجتماعی نیازمند تغییرات و اصلاحات اساسی است. اینکه دولت پزشکیان تا چه زمانی با بحرانهای منطقهای در قبال تنشزایی اسرائیل و معطوف شدن انرژی خود به این مباحث رو به رو خواهد بود، سوالی است که پاسخ دقیق و مشخصی ندارد. از این رو تا زمانی که شرایط کشور در حالت دفاعی و امنیتی قرار گرفته است، امکان طرح مسائل در این زمینه و ایجاد گفتمان سیاسی و اجتماعی برای کاهش شکافها و دوگانههای ضعیف است. بخشی از مطالبات مردم که با سختگیریهای فرهنگی و اجتماعی در یک دوگانه سیاسی شکل گرفته در فضای آرام و با ثبات قابل پیگیری است . بخش دیگری از آن نیز که شهودی محسوب میشود با ایجاد امیدها و همگرایی سیاسی در جناحها و گشایشهای سیاسی و اقتصادی مورد توجه قرار میگیرد. بنابراین دولت چهاردهم نیاز به یک وقفه دارد تا در سکوت اخبار جنگی و التهابات ناشی از تنش به پردازش جدیدی از رابطه مردم و دولت بپردازد. بدون تردید ترور، سایه جنگ و تلقین استرس به بازارهای مختلف که از طرف اسرائیل و مخالفان دولت تحمیل میشود میخواهد با معوق نگه داشتن خواستهها ابراز نارضایتی را در داخل افزایش بدهد و پزشکیان را از مسیری که هدفگذاری اولیه او نشان داده منحرف کند. بنابراین کابینه چهاردهم باید ترکیب بسیار آگاهانهای را در حوزههای مختلف به کار بگیرد. پزشکیان با گماردن محمد جواد ظریف در شورای راهبردی و معاون اولی عارف گام اول را برای ایجاد موازنه و همگرایی برداشته است. در همین حال انتخاب طیبنیا و پورمحمدی ابتدای یک حرکت منسجم یوده است. اما تیم اقتصادی و اجتماعی کابینه در وزارتخانههای صمت و اقتصاد و وزارت کار ترکیب زبده و با انگیزهای باید باشد که بتوانند با هماهنگی کامل مشکلات را کاهش دهند. در این مسیر مواضع رئیسجمهور در مسائل مهمی چون فیلترینگ و سختگیریهای اجتماعی میتواند مکمل عملکرد کابینه اقتصادی محسوب شود.
۱۴۰۳-۰۶-۲۷ ۱۹:۵۷
منو
منو
